همان طور که می‌دانید، دینام در تمامی خودرو‌هایی با موتور‌های احتراق داخلی، به جز خودرو‌های هیبریدی دیده می‌شود و در اغلب موارد، نحوه کار و شکل آن یکسان است و تفاوت‌های بسیار کمی میان آن‌ها وجود دارد.
در اغلب موارد، دینام به تنه اصلی موتور متصل است و از طریق یک تسمه، به خروجی میل لنگ متصل می‌شود و با روشن شدن خودرو و چرخیدن میل لنگ، دینام نیز به کار می‌افتد. دینام در ابتدا باتری را شارژ می‌کند و سپس نیروی اضافه‌ی ایجاد شده را به سیستم‌های الکترونیکی مختلف خودرو ارسال می‌کند.
دینام در اغلب موارد هیچ نیازی به تعمیر و نگهداری ندارد. دینام می‌تواند حتی تا ۱۰ الی ۱۵ سال و یا بیشتر هم بدون مشکل خاصی کار کند و نیاز به هیچ گونه تعمیراتی نیاز نداشته باشد.
در صورتی که دینام از دچار خرابی شود، اتومبیل ممکن است که مدت زمان کوتاهی را با شارژ باتری کار کند، اما بلافاصله با تمام شدن باتری، خودرو خاموش می‌شود.
قطعات اصلی دینام
دینام شامل قطعات ریز و درشت زیادی است، اما اصلی‌ترین قطعات آن، شامل موارد زیر است:
روتور و استاتور
روتور و استاتور، سیم پیچ‌هایی هستند که وظیفه اصلی تولید برق در دینام را دارند. روتور یک قطعه سیم پیچ استوانه‌ای است که توسط یک آهنربا احاطه شده و یا با جریان برق خود تبدیل به آهنربا می‌شود. روتور سیم پیچ داخلی است و استاتور سیم پیچ خارجی. روتور با چرخیدن درون استاتور، باعث تولید جریان برق می‌شود.
در ادامه نحوه‌ی تولید برق در دینام را بیشتر توضیح خواهیم داد.
رگلاتور ولتاژ
این قطعه بر جریانی که توسط دینام تولید می‌شود نظارت می‌کند و در صورتی که جریان بیش از حد باشد، آن را قطع می‌کند.
دیود یکسو کننده
این دیود، جریان الکتریکی را به نحوی تغییر می‌دهد که خودرو بتواند از آن استفاده کند.
فن خنک کننده
دینام در حین کارکردن گرمای زیادی را تولید می‌کند و اگر این گرما خارج نشود، باعث کاهش کارایی دینام و در نهایت سوختن آن می‌شود. به همین دلیل است که از جنس آلومینیوم ساخته شده است و برای تخلیه بهتر گرما، به یک تیغه فن خنک کننده هم مجهز شده اند.
مدل‌های قدیمی فن‌های خارجی داشتند و مدل‌های جدید تر، فن‌های داخلی دارند که اثر گذاری بیشتری دارد.
دینام چگونه کار می‌کند؟
درون دینام، دو سیم پیچ استاتور و یا خارجی و یک روتور و یا سیم پیچ داخلی وجود دارد. ولتاژی که از طریق رگلاتور ولتاژ به روتور می‌رسد، آن را به آهن ربا تبدیل می‌کند. سپس نیروی چرخشی که از طریق موتور گرفته می‌شود، باعث چرخش سیم پیچ درونی و یا همان روتور که حالا تبدیل به آهنربا شده است، می‌شود.
میدان مغناطیسی ایجاد شده توسط روتور چرخان، باعث ایجاد جریان الکتریکی AC در سیم پیچ استاتور و یا همان سیم پیچ‌های ثابت بیرونی می‌شود. سپس این جریان به دیود‌ها فرستاده می‌شود تا جریان AC به DC تبدیل شود تا بتوان از آن برای سیستم‌های الکتریکی در خودرو استفاده کرد.
در نهایت ولتاژ خروجی دینام توسط یک رگلاتور کنترل می‌شود تا ولتاژ زیاد از حد نباشد و باعث سوختن سیستم‌های الکترونیکی در خودرو نشود.
معمولا خرابی دینام در قطعاتی مانند رگلاتور تنظیم برق، پایه‌های اتصال و یا برس‌های کربنی ایجاد می‌شود. همچنین گاهی اوقات خرابی بلبرینگ و یا هرز گرد‌ها هم باعث خرابی دینام می‌شوند. خوشبختانه تمامی این موارد قابل تعویض هستند و نیازی به تعویض کامل دینام نیست.
مشکلات دینام و نشانه‌های آن
از آن جایی که دینام یکی از اصلی‌ترین قطعات خودرو است، قطعا خرابی آن هم بر روی تمامی خودرو تاثیر می‌گذارد و قابل تشخیص است. در مواردی، با خرابی دینام، خودرو حتی روشن هم نمی‌شود. در ادامه به برخی از نشانه‌های خرابی دینام، اشاره می‌کنیم تا حدودی آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
چراغ هشدار شارژ باتری
اگر هر گونه مشکلی مانند خرابی و یا از کار افتادن دینام ایجاد شود، اولین نشانه روشن شدن چراغ خطر باتری و یا نماد CHARGE در خودرو‌های خارجی است. این چراغ در حالت استند بای و در هنگام استارت زدن روشن است و پس از روشن شدن خودرو، در صورت سلامت دینام باید خاموش شود، ولی اگر خودرو روشن شده بود و این چراغ هم روشن بود، باید به سلامت دینام و یا به طور کلی سیستم شارژ، شک کرد.
نمی‌توان گفت که روشن شدن چراغ خطر باتری نشان دهنده خرابی دینام است. زیرا اگر به طور مثال تسمه دینام خودروی شما پاره شده باشد، باز هم این چراغ روشن می‌شود؛ و یا اگر فیش‌های ورودی و یا خروجی دینام نیز قطع شده باشند، باز هم این چراغ روشن خواهد شد.
پس برای این که بتوانید علت روشن شدن این چراغ را بفهمید، تنها چاره مراجعه به فرد مکانیک و متخصص است.
کم توان شدن لوازم برقی خودرو
از دیگر نشانه‌های خرابی دینام و یا سیستم شارژ می‌توان به کم توان شدن لوازم برقی خودرو مانند چراغ‌های جلو اشاره کرد. یا به طور مثال، وقتی که خودرو با دور موتور کم کار می‌کند، چراغ جلو کم نور است و وقتی که گاز می‌دهیم و دور موتور بالا می‌رود، چراغ‌ها پر نور می‌شوند.
در این شرایط، خرابی دینام یکی از گزینه‌ها است، اما این مشکل نیز نمی‌تواند نشانه خرابی دینام باشد. زیرا به طور مثال، اگر تسمه دینام شل باشد نیز این اتفاق خواهد افتاد.
صدا‌های اضافه
سر و صدای دینام، از دیگر نشانه‌های خرابی دینام است. از آن جایی که دینام از قطعات متحرک ساخته شده است، خرابی آن قطعات می‌تواند باعث ایجاد سر و صدای غیر طبیعی از آن شود.
خرابی تسمه، شل یا سفت بودن آن و یا نامطلوب بودن تسمه نیز باعث ایجاد سر و صدا می‌شود. صدای تسمه مانند جیر جیر کردن است که با بالا بردن دور موتور افزایش می‌یابد.
دینام چگونه عیب یابی می‌شود؟
عیب یابی دینام یک عمل تخصصی است و نمی‌توان بدون داشتن مهارت به تشخیص عیب آن پرداخت. معمولا مکانیک و یا باتری ساز‌ها می‌توانند به درستی دینام را عیب یابی و تعمیر کنند. برای این کار، ابتدا یکبار خودرو، نشانه‌های آن و دینام را به صورت ابتدایی چک می‌کنند.
سپس اگر نتوانستند عیب را پیدا کنند، با استفاده از دستگاه خاصی، باتری و سیستم شارژ خودروی شما را تست می‌کنند. آن دستگاه می‌تواند ولتاژ خروجی و ورودی به باتری و بسیاری از آمار دیگر را نشان دهد که مکانیک و یا باتری ساز می‌تواند با استفاده از آن داده‌ها مشکلات دینام و یا باتری را شناسایی کند.
اگر مشکل سیستم شارژ بود، مکانیک باز هم تست‌های بیشتری را انجام می‌دهد تا به طور قطع متوجه خرابی دینام شود. همان طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، عواملی مانند شل بودن تسمه دینام و یا سیم کشی معیوب در سیستم شارژ دهی نیز می‌تواند باعث کاهش و یا به طور کلی قطع شارژ باتری شود.
اگر دیگر اجزای سیستم شارژ دهی سالم بودند، در نهایت مکانیک و یا باتری ساز، متوجه خرابی دینام می‌شود. خوشبختانه، دینام در اغلب موارد قابل تعمیر است و نیازی به تعویض کامل آن نیست. تعویض کامل دینام هزینه بسیار زیادی دارد.
اگر نیاز به بازکردن دینام بود، بهتر است که به همراه آن تسمه دینام را نیز تعویض کنید تا بعد‌ها برای تعویض آن، نیازی به باز شدن دوباره دینام نباشد. تسمه‌ها نسبتا ارزان هستند و نباید نگران قیمت آن‌ها باشید.
چگونه عمر دینام را افزایش دهیم؟
اگر در مناطق پر باران زندگی می‌کنید و یا با خودروی خود به آفرود می‌روید، چک کنید که سپر و محافظ آب در قسمت جلوی خودرو سالم باشد. زیرا ورود آب به دینام باعث خرابی آن می‌شود. همچنین همیشه به لوله‌های رادیاتور سرکشی کنید و در صورتی که نشتی دارند آن‌ها را تعویض کنید تا آب آن‌ها وارد دینام نشود.
نشت روغن نیز می‌تواند مانند نشت آب برای دینام خطرناک باشد و در صورت وجود نشتی روغن، باید آن را سریعا رفع کنید.
اگر می‌خواهید موتور خودرو را بشویید، دینام را باید از آب و مواد شوینده دور کنید. می‌توانید با پیچاندن محکم آن درون یک کیسه پلاستیکی این کار را انجام دهید.
اگر صدای غیر طبیعی و یا جدید به دینام شما اضافه شده است، بهتر است که هر چه سریع‌تر برای تشخیص علت ایجاد صدا و رفع آن، به مکانیک و یا باتری ساز مراجعه نمایید تا مشکل شما افزایش نیابد.
منبع: بیتوته
