اگزما دست یکی از مشکلات آزاردهنده خصوصا در فصل‌های سرد سال است. این مشکل پوستی نسبتا رایج دلایل متعددی دارد و روش‌هایی برای پیشگیری و کنترل آن وجود دارد. در ادامه این دلایل و راه‌حل‌ها را بررسی می‌کنیم و چند پماد و کرم مناسب برای کنترل کردن علائم آن معرفی می‌کنیم.
اگزمای دست چیست؟
قبل از هر چیز به پاسخ این سوال می‌پردازیم که اگزما چیست؟ اگزما دست که به آن درماتیت دست هم می‌گویند یک عارضه‌ی پوستی رایج است و افراد زیادی با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. عواملی مثل ژنتیک، عوامل حساسیت‌زای محیطی و عوامل تحریک‌کننده‌ی پوست نقش مهمی در ایجاد این عارضه و تشدید شدن علائم آن دارند.
این عارضه‌ی پوستی معمولا در افرادی که در بخش‌های نظافت، آشپزی، آرایشگری، مراقبت بهداشت و درمان و مشاغل فیزیکی مثل کارگری و… کار می‌کنند بیشتر دیده می‌شود. چون در این نوع از مشاغل افراد با مواد شیمیایی و سایر محرک‌های پوست، بیشتر در تماس هستند.
اگزمای دست نوعی از درماتیت تماسی است که به دلیل وجود محرک‌های شیمیایی در محیط ایجاد می‌شود. اگزمای دست با درماتیت آتوپیک یا اگزمای نومولار تفاوت دارد. این دو مورد بر اثر عوامل ژنتیکی و فاکتورهای محیطی ایجاد می‌شوند.
اگزما دست به خاطر عوامل محرکی که دارد معمولا به ندرت کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اگزمای دست واگیردار نیست. در نتیجه نمی‌توانید از کسی اگزمای دست بگیرید یا اینکه فرد دیگر را مبتلا کنید. اما علائم این بیماری می‌تواند به اعتمادبه‌نفس افراد آسیب بزند یا اینکه مانع از انجام برخی وظایف در شغلشان شود. به مرور زمان اگزمای دست می‌تواند باعث خشک شدن شدید پوست، ضعیف شدن سیستم ایمنی، عود کردن گاه به گاه بیماری و ضعیف شدن سد دفاعی پوست شود.
بعضی از علائم و نشانه‌های اگزما دست با برخی از بیماری‌های پوستی دیگر هم شباهت دارد. حتی واکنش آلرژیک، آلرژی‌های غذایی و پسوزیاریس می‌توانند علائم مشابه داشته باشند. پس برای تشخیص دقیق بیماری خود حتما باید به متخصص پوست مراجعه کنید.
علائم اگزما دست
تمام انواع اگزما باعث خارش و قرمزی پوست می‌شوند. اما در بعضی موارد مثل اگزمای دست یا اگزما کف دست ممکن است علائم شما کمی متفاوت باشند. برخی از علائم اگزمای دست عبارت‌اند از:
- پوسته پوسته شدن، پولکی شدن و بلند شدن پوست دست
- قرمزی
- خارش پوست در نواحی آسیب‌دیده
- درد
- خشکی شدید پوست
نوع خاصی از اگزمای دست به نام پومفولیکس (pompholyx) یا اگزمای دیسیدروتیک (dyshidrotic) وجود دارد که باعث ایجاد تاول‌های کوچک و خارش‌دار در کف دست می‌شود. اگزمای دیسیدروتیک بیشتر در زنان دیده می‌شود. برای درمان این نوع از اگزمای دست باید به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید.
علت اگزما دست چیست؟
اگزما به مجموعه‌ای از بیماری‌های پوستی می‌گویند که باعث التهاب، خارش و تحریک پوست می‌شود. به نظر می‌رسد که لین عارضه‌ی پوستی ناشی از فعالیت بیش‌ازاندازه‌ی سیستم ایمنی بدن باشد. وقتی عاملی سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند، این عارضه‌ی پوستی نمایان می‌شود.
یک تحقیق در سال ۲۰۱۶ نشان داد که افراد مبتلا به اگزما بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های پوستی مثلا زگیل، سندرم پای ورزشکار و تبخال هستند.
محققان خاطرنشان می‌کنند که این واکنش به این دلیل است که بدن به اندازه‌ی کافی فیلاگرین ندارد. فیلاگرین پروتئینی است که سد محافظ پوست را حفظ می‌کند.
علت اگزما هنوز ناشناخته است. محققان بر این باورند که عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد این عارضه دخیل هستند. در ادامه به بررسی برخی از عواملی می‌پردازیم که می‌توانند باعث تحریک یا بدتر شدن اگزمای دست شوند.
مواد شیمیایی و محرک
افرادی که کارشان مستلزم قرار گرفتن مداوم در معرض آب، حلال‌ها، مواد شوینده، سایر مواد شیمیایی، گرما، سرما یا اصطکاک است، بیشتر در معرض ایجاد اگزما روی دست‌های خود هستند. مثلا در کارکنان بخش مراقبت‌های بهداشتی و درمان، آرایشگران، نظافتچی‌ها، کارگران ساختمانی، آشپزها و افرادی که در زمینه‌ی تولید کار می‌کنند، اگزمای دست شایع تر است.
آب
شستن و خشک کردن مکرر دست‌ها ممکن است خطر ابتلا به اگزمای دست را افزایش دهد.
حتی زمانی که فرد دست‌های خود را خشک می‌کند، مقداری آب روی پوست باقی می‌ماند. هم زمان که این آب تبخیر می‌شود، چربی طبیعی پوست را کاهش می‌دهد. شست‌وشوی مداوم دست‌ها با آب داغ می‌تواند منجر به کاهش بیشتر این چربی‌ها و ایجاد اگزما شود. پس همیشه به‌جای آب داغ از آب ولرم استفاده کنید.
علاوه بر این، شستن مداوم دست‌ها و داشتن سد پوستی ضعیف می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به آلرژی کند.
استرس
زمانی که فرد استرس دارد، بدن دو هورمون به نام‌های کورتیزول و اپی‌نفرین تولید می‌کند. این هورمون‌ها سیستم ایمنی را سرکوب کرده و باعث التهاب پوست می‌شوند.
گاهی اوقات سطح بالای استرس می‌تواند باعث ایجاد اگزمای دیسیدروتیک در فرد شود. این شکل رایج از اگزما باعث ایجاد تاول‌های خارش‌دار روی پوست می‌شود.
سرمای هوا و کم‌آبی بدن
هوای خشک و تغییرات ناگهانی دما در زمستان می‌تواند پوست را کم‌آب کند و باعث تشدید اگزما شود. حتی قرار گرفتن در محیط بسته که دمای هوای بالایی دارد و خیلی گرم است، می‌تواند باعث خشکی پوست شود.
چه کسانی دچار اگزمای دست می‌شوند و چرا؟
برخی از انواع اگزما خصوصا انواع رایج آن، در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود.
اگزمای دیسیدروتیک در بزرگسالان جوان‌تر، معمولاً بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سال شایع‌تر است. افراد ممکن است یک بار تشدید اگزمای دیسیدروتیک را تجربه کنند، اما در بازه‌های زمانی طولانی‌تر، این عارضه عود می‌کند و دوباره بهبود می‌یابد.
فلزات، به ویژه نیکل، یک محرک رایج برای اگزمای دست هستند. استرس هم یکی دیگر از محرک‌های اگزما است. مواد شوینده به‌خصوص در لباسشویی می‌تواند باعث تشدید اگزما شود. آلرژی‌های فصلی مانند تب یونجه و هوای گرم و مرطوب از دیگر دلایل تشدید اگزما است.
عرق کردن کف دست می‌تواند اگزما کف دست یا تشدید کند یا باعث بروز آن شود. همینطور انجام کارهایی مثل آرایش مو یا مراقبت‌های بهداشتی که در آن دست‌های خود را مرتب می‌شویید، از دیگر دلایل تشدید اگزما است.
هر محرک خارجی یا محرکی که بر سیستم ایمنی تأثیر بگذارد، می‌تواند بر پوست هم تأثیر بگذارد.
روش های درمان اگزما دست
بهترین درمان برای اگزما دست اجتناب کردن از عواملی است که باعث ایجاد اگزما می‌شوند.
باید بررسی کنید و کشف کنید که کدام عامل یا کدام ماده باعث تحریک پوستتان شده و اگزما را ایجاد کرده است. سپس باید در محل کار یا خانه از این مواد یا محرک‌ها اجتناب کنید. مهم‌ترین نکته‌ای که باید بدانید این است که در مراقبت از دست و اجتناب از عوامل محرک، استمرار داشته باشید. مراقبت روزانه از پوست بهترین روش برای پیشگیری از ابتلا به اگزما است.
اگر فکر می‌کنید یک ماده یا محرک در محیط اطراف شما یا در محل کار باعث بروز اگزما می‌شود می‌توانید به پزشک مراجعه کنید تا برای شما تست حساسیت انجام دهد. با انجام این تست مشخص می‌شود که دقیقا کدام عامل یا ماده این مشکل را برای شما ایجاد می‌کند. پزشک همچنین می‌تواند رفتارها و عادت‌هایی را که منجر به اگزما می‌شوند به شما توضیح دهد یا کمک کند که آن را تغییر دهید.
در برخی موارد پزشک ممکن است درمان‌های دارویی را هم توصیه کند. در ادامه به نکات مهم برای درمان اگزمای دست اشاره می‌کنیم و نمونه‌هایی از داروهایی که تجویز می‌شود معرفی می‌کنیم. فقط توجه داشته باشید که این داروها باید توسط پزشک به شما توصیه شده باشند و طبق نظر پزشک مصرف کنید.
نکات پایه و اصلی برای کنترل اگزمای دست
- موقع شستن دست به جای آب داغ فقط از آب ولرم استفاده کنید. بهتر است شوینده‌هایی که استفاده می‌کنید فاقد عطر و رایحه باشند.
- دست‌ها را به آرامی با حوله خشک کنید و حوله را روی پوست دست نمالید. فقط با گذاشتن و برداشتن حوله، دست‌ها را خشک کنید. بلافاصله از کرم مرطوب‌کننده برای دست‌ها استفاده کنید؛ به‌خصوص در صورت ابتلا به اگزما کف دست.
- بهترین مرطوب‌کننده‌ها آن دسته از مرطوب‌کننده‌هایی هستند که چربی بیشتری دارند؛ مثلا انواع کرم‌ها و پمادها. کنار هر روشویی در خانه یک کرم مرطوب‌کننده بگذارید که استفاده از آن را فراموش نکنید.
- اگر ضدعفونی کردن دست‌ها ضروری نیست، از روش‌های بدون نیاز به آب برای تمیز کردن دست استفاده کنید. مثلا از ژل‌های تمیز کردن دست استفاده کنید.
- از شوینده‌ها و پاک‌کننده‌های آنتی‌باکتریال که حاوی الکل و حلال‌ها هستند تا زمانی که ضروری نیست استفاده نکنید. به خصوص وقتی اگزمای دست شما عود کرده است.
- همیشه دستکش نخی همراهتان داشته باشید تا از دست‌های خود محافظت کنید. برای انجام بسیاری از کارهای روزمره مثلا گذاشتن لباس در ماشین لباسشویی و… از دستکش استفاده کنید. وقتی دستکش‌ها کثیف شدند حتما آن‌ها را با شوینده‌های بدون رنگ و بدون رایحه بشویید.
- اگر اگزما انگشت دست ندارید، انگشت‌های دستکش را ببرید تا راحت تر بتوانید با آن کار کنید. برای فصل‌های گرم سال هم می‌توانید دستکش‌های بدون انگشت استفاده کنید.
- اگر قرار است با موادی کار کنید که رطوبت دارند، از ترکیب دستکش‌های وینیل و نخی استفاده کنید. بعد از انجام کار دستکش‌ها را بیرون بیاورید، دست را خشک کنید و بعدا برای کار دیگر دوباره دستکش جدید استفاده کنید.
- اگر با مواد غذایی مثل سیب‌زمینی، پیاز، فلفل، گوشت و میوه‌های اسیدی مثل مرکبات و گوجه کار می‌کنید از دستکش یک بار مصرف استفاده کنید و بعد از استفاده آن را دور بیندازید.
- موهای خود را با دستکش شامپو بزنید. برخی مواد تشکیل‌دهنده‌ی شامپوها می‌تواند محرک اگزما باشد.
- موقع انجام کارهای خانه و قبل از شستن و خشک کردن دست‌ها، اگر حلقه و انگشتر دارید در بیاورید. مواد محرک می‌توانند زیر انگشتر و حلقه جمع شوند و محرک بیماری اگزما دست باشند.
- لباس و ظرف را با دست نشویید. از ماشین ظرف‌شویی و لباسشویی استفاده کنید. اگر چاره‌ای جز شستن با دست ندارید، از دستکش‌های بلند استفاده کنید تا آب داغ به دست‌های شما آسیب نزند.
- وقتی اگزمای دست شما برطرف شد، روی دست‌ها وازلین بزنید و در طول شب دستکش بپوشید.
نکاتی درباره‌ی پیشگیری از اگزمای دست در محل کار
بسیاری از افراد در محل کار دچار اگزما می‌شوند. در محل کار شما ممکن است عوامل زیادی محرک اگزما باشند. با رعایت این نکات می‌توانید از ابتلا به اگزما دست در محل کار پیشگیری کنید:
- در محیط کار از مواد محرک تا جایی که امکان دارد دوری کنید؛ این مواد شامل شوینده‌های صنعتی دست، شوینده‌های بدون نیاز به آبکشی، شوینده‌های آنتی‌باکتریال و… این شوینده‌ها معمولا حاوی الکل و حلال هستند که اصلا برای دست‌های مبتلا به اگزما مناسب نیست.
- در محیط کار از دستکش‌های متناسب با شرایط استفاده کنید. بهتر است که دستکش‌های لاستیکی و پلاستیکی دارای پوشش داخلی نخی باشند یا یک دستکش نخی زیر آن‌ها دست کنید. این دستکش نخی را مرتب بشویید.
- همیشه شوینده‌ی دست ملایم، کرم مرطوب‌کننده و داروهای خودتان را همراه داشته باشید.
- لباس، دستکش، ابزار و سطوح در محل کار خود را همیشه تمیز نگه دارید.
- زخم‌های که روی دستتان وجود دارد حتی اگر کوچک هستند درمان کنید. برای پیشگیری از ورود مواد محرک و آلرژی‌زا حتما روی زخم‌ها را بپوشانید.
درمان دارویی
برخی از داروها می‌توانند در بهبود اگزمای دست موثر باشند. برای دریافت درمان‌های دارویی حتما به پزشک مراجعه کنید.
- کورتیکواستروئیدهای موضعی: این کرم‌ها یک گزینه‌ی درمانی رایج برای افراد مبتلا به بسیاری از انواع اگزما هستند. با این حال، برخی از این کرم‌ها بسیار قوی هستند و می‌توانند عوارض جانبی ناخواسته‌ای مانند نازک شدن پوست ایجاد کنند.
- مهارکننده‌های کلسینورین: این داروها سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند تا به کاهش التهاب و خارش کمک کنند. برخلاف کورتیکواستروئیدهای موضعی، باعث نازک شدن پوست یا عوارض جانبی مشابه نمی‌شوند.
- قرص‌های آنتی‌هیستامین: برخی از افراد برای کاهش خارش، آنتی‌هیستامین‌های آرام‌بخش مصرف می‌کنند. این قرص ممکن است باعث خواب‌آلودگی و اختلال در هماهنگی شود، بنابراین پزشک ممکن است مصرف آن را فقط قبل از خواب توصیه کند.
- آنتی بیوتیک‌های موضعی: می‌توانند زخم‌های باز و عفونت‌های باکتریایی مرتبط با اگزمای دست را درمان کنند. با این حال، آنتی‌بیوتیک‌های بدون نسخه می‌توانند باعث اگزما شوند، بنابراین مهم است که ابتدا با پزشک مشورت کنید.
- درمان UV: این درمان به کاهش خارش و التهاب اگزمای دست ملایم در کودکان و بزرگسالان کمک می‌کند.
- پمادهای ضد باکتری: این پمادها عفونت‌های ناشی از اگزمای دست را درمان می‌کنند. از این پماد روی زخم‌ها و پوست ترک خورده استفاده می‌شود.
- مرطوب‌کننده‌های بر پایه‌ی وازلین یا گلیسیرین: این مرطوب‌کننده‌ها موجب بهبود پوست ترک‌خورده می‌شوند. ابتدا دست‌ها را در آب خیس کنید، سپس آن‌ها را خشک کنید و از مرطوب‌کننده استفاده کنید. برای ۳۰ دقیقه دستکش بپوشید.
- داروهای بیولوژیک: تولیدکنندگان این داروها را از مولکول‌های پیچیده‌ی مشتق شده از موجودات زنده می‌سازند. داروهایی که اگزما را درمان می‌کنند شامل gusacitinib و dupilumab هستند.
درمان‌های طبیعی
با درمان‌های طبیعی زیر می‌توانید بیماری اگزما دست و علایم آن را کاهش دهید یا احتمال بروز آن را کمتر کنید.
- کمپرس‌های مرطوب: این کمپرس‌ها می‌توانند التهاب را کاهش داده و از خارش جلوگیری کنند.
- ژل آلوئه‌ورا: آلوئه‌ورا خاصیت ضد باکتریایی و ضد میکروبی دارد. یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ نشان داد که این ماده به بهبود زخم‌ها نیز کمک می‌کند.
- عسل: این ماده‌ی طبیعی ارزشمند به کاهش ضایعات اگزما و بهبود سوختگی‌ها و زخم‌ها کمک می‌کند.
- مرطوب کردن منظم پوست: این کار خشکی را از بین می‌برد و سد پوستی را محکم‌تر می‌کند که می‌تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند.
- روغن نارگیل: حاوی اسید لوریک است که می‌تواند به مبارزه با باکتری‌ها و ویروس‌ها کمک کند. می‌توانید از روغن نارگیل به عنوان مرطوب‌کننده استفاده کنید.
- روغن آفتابگردان: این روغن دارای خواص ضد التهابی و ترمیم‌کننده‌ی زخم است. اگر آن را روی پوست مرطوب بمالید، به ویژه پس از حمام کردن، مثل مرطوب‌کننده است.
- مکمل‌های روغن ماهی: یک تحقیق در سال ۲۰۱۶ نشان داد که مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ از ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین می‌تواند پوست ملتهب را تسکین دهد.
عوارض اگزمای دست چیست؟
اگزما می‌تواند باعث عفونت باکتریایی شود. عفونت باکتریایی ثانویه وزیکول‌ها یا تاول‌های اگزما می‌تواند منجر به سلولیت، لنفانژیت (lymphangitis) و سپتیسمی (septicemia) شود. ممکن است تغییراتی در ناخن با بروز برآمدگی عرضی، ضخیم شدن، تغییر رنگ و حفره ایجاد شود. اگزمای دست باعث مرگ و میر نمی‌شود ولی عوارض آن ممکن است زندگی روزمره‌ی شما را مختل کند.
معرفی پماد و کرم برای اگزمای دست
هر چقدر کرم‌ها و پمادها حاوی آب بیشتری باشند، احتمال اینکه شرایط اگزمای شما بدتر شود بیشتر است. مرطوب‌کننده‌ها معمولاً آب بیشتری نسبت به چربی دارند و هنگامی که آب تبخیر می‌شود، پوست را خشک می‌کند. بهترین پماد برای اگزمای پوستی، پمادهای چرب مانند وازلین است. حتما توضیحات محصول را بخوانید تا مشخص شود کدام مرطوب‌کننده کمترین میزان آب را دارد.
در ادامه چند کرم و پماد مناسب برای اگزما دست را معرفی می‌کنیم. غیر از کرم و پماد می‌توانید از بهترین روغن برای اگزمای پوستی هم استفاده کنید.
کرم ترمیم‌کننده کنلامکس مدل ضد اگزما
۸۰,۰۰۰
۶۷,۰۰۰ تومان
کرم ترمیم‌کننده اگزاسین مدل eczema-control
کرم اگزما و ضدخارش هیدرودرم مدل soothing
کرم اگزما درماتین باریج اسانس
کرم اگزما ژیناژن مدل soothing
کرم درمان اگزما اوسرین سری atopi-control
جمع‌بندی
اگزما دست یکی از عارضه‌های پوستی است که در فصل سرما تشدید می‌شود. با نکاتی که در مورد کنترل اگزما گفتیم و استفاده از محصولات معرفی‌شده می‌توانید اگزما را کنترل کنید. اگر تجربه‌ای از درمان و کنترل اگزمای دست دارید در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.
منابع: Nationaleczema , Medicalnewstoday , Emedicine
سوالات رایج درباره‌ی اگزما دست
آیا اگزما درمان دارد؟
اگزما درمان خاصی ندارد ولی با روش‌ها و پمادهایی می‌توانید آن را کنترل کنید.
بهترین روش کنترل اگزما دست چیست؟
بهترین کار پیشگیری از بروز علائم با مرطوب نگه داشتن دست، اجتناب از مواد محرک و شیمیایی است.
آیا اگزما دست با پماد درمان می‌شود؟
علائم اگزما مثل خارش، پوسته پوسته شدن، قرمزی و… با استفاده از پمادها و کرم‌های اگزما بهبود پیدا می‌کنند و کنترل می‌شوند. اما بهترین روش، اجتناب از عوامل محرک برای بروز نکردن علائم است.
