بیماری‌های پوستی زیادی وجود دارند که می‌توانند روی ظاهر، اعتمادبه‌نفس و حتی کیفیت زندگی شما تاثیر بگذارند. یکی از این بیماری‌ها دمل است که گاهی‌اوقات به آن کورک هم می‌گویند. اما دمل چیست؟ دمل یک عفونت موضعی و دردناک است که معمولا توسط باکتری ایجاد می‌شود و ممکن است در هر نقطه از بدن به‌ویژه در نواحی با موهای زیاد رخ دهد.
دمل با قرمزی، تورم و درد همراه است و می‌تواند به‌سرعت گسترش یابد. معمولا با مراقبت خانگی مناسب می‌توان این عارضه را درمان کرد. اما در مواردی که دمل در برابر درمان مقاوم است یا در مناطق خاصی از بدن که آسیب‌پذیر هستند ایجاد می‌شود، باید از پزشک کمک گرفت.
آشنایی با علل، علائم و نحوه‌ی درمان دمل به شما کمک می‌کند که بهتر با این وضعیت مقابله کنید یا احتمال بروز آن را به حداقل برسانید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع توصیه می‌کنیم ادامه‌ی مقاله را بخوانید.
دمل چیست؟
وقتی از انواع جوش صورت و بدن یا برآمدگی‌های چرکی صحبت به میان می‌آید، دمل یکی از مواردی است که باید به آن اشاره کرد. دمل شامل یک یا چند برآمدگی پر از چرک است که در پوست ایجاد می‌شود. این برآمدگی‌ها که توسط باکتری استافیلوکوکوس اورئوس به وجود می‌آیند، به‌سرعت بزرگ و پر از چرک می‌شوند.
۱. تفاوت جوش با دمل
جوش‌ها به دلیل مسدود شدن غدد چربی پوست ایجاد می‌شوند، در حالی که عفونت‌های باکتریایی استافیلوکوکوس در ایجاد دمل‌ها نقش دارند. به همین دلیل، ممکن است دمل‌ها را در اطراف خراش‌ها یا بریدگی‌ها مشاهده کنید.
جوش‌ها مسری نیستند، اما دمل‌ها می‌توانند مسری باشند. دمل‌ها معمولا سریع‌تر از جوش‌ها رشد می‌کنند و درد بیشتری دارند. همچنین با استفاده از درمان‌های پیشنهادشده برای جوش بهبود نمی‌یابند. برای آشنایی با درمان انواع جوش توصیه می‌کنیم مقاله‌ی «درمان جوش کیستی» و «درمان جوش هورمونی» را بخوانید.
۲. تفاوت کیست با دمل
کیست‌های پوستی حفره‌های پر از مایعی هستند که از مسدود شدن مجرای غده یا پس از آسیب‌دیدگی ایجاد می‌شوند. کیست‌ها درد ندارند و معمولا بی‌خطر هستند. همچنین کندتر از دمل‌ها رشد می‌کنند. آن‌ها مایع دارند، اما فاقد چرک زردرنگ هستند که نشانه عفونت است. کیست‌ها مسری نیستند، اما دمل‌ها ممکن است از فردی به فرد دیگر منتقل شوند.
علائم ایجاد دمل چیست؟
دمل بهشکل یک برآمدگی سفت و دردناک به اندازه‌ی نخود شروع می‌شود و می‌تواند به‌تدریج نرم‌تر، بزرگ‌تر و دردناک‌تر شود. سپس یک کیسه‌ی چرک در بالای برآمدگی تشکیل می‌شود. در نهایت، دمل باز شده و چرک از آن خارج می‌شود.
زمانی که چند برآمدگی در کنار یکدیگر تشکیل شده و زیر پوست به هم متصل شوند، به آن‌ها کاربونکل (Carbuncle) می‌گویند. این عارضه بیشتر در ناحیه‌ی کمر و گردن رخ می‌دهد، اما می‌تواند در هر نقطه از بدن دیده شود. مردان بیشتر از زنان به کاربونکل مبتلا می‌شوند. کاربونکل به زمان بیشتری برای بهبودی نیاز دارد و ممکن است با تب، لرز و خستگی همراه باشد.
دمل در کدام نواحی بدن ایجاد می‌شود؟
دمل می‌تواند در هر نقطه از بدن تشکیل شود. اما در نواحی پرمو و آغشته به عرق یا نواحی خاصی از بدن مثل قسمت داخلی ران‌ها که تحت تاثیر اصطکاک قرار دارند، بیشتر رخ می‌دهد. علاوه بر این، می‌تواند در اطراف گوش یا نزدیک بینی ظاهر شود. در ادامه به بعضی از نواحی بدن که دچار دمل می‌شوند اشاره می‌کنیم:
- قسمت داخلی ران: ران‌ها محل رایجی برای کشف دمل هستند. این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که ران‌های شما به یکدیگر مالیده شوند یا عرق کنند.
- واژن: دمل می‌تواند روی چین‌های پوستی در کشاله‌ی ران و ناحیه‌ی شرمگاهی تاثیر بگذارد. این نواحی دارای تعداد زیادی فولیکول مو هستند و ممکن است در معرض سایش قرار بگیرند (به‌خصوص اگر لباس تنگ بپوشید). همچنین احتمال دارد در اثر ایجاد خراش یا تشکیل موهای زیر پوستی دچار دمل شوند.
- باسن: دمل معمولا در ناحیه‌ی باسن به‌دلیل وجود فولیکول‌های مو، عرق و سایش ایجاد می‌شود. پوشیدن لباس زیر کثیف احتمال تشکیل دمل را در این قسمت از بدن افزایش می‌دهد.
- لثه: به دمل‌هایی که روی لثه ایجاد می‌شوند «آبسه پریودنتال» می‌گویند. بیماری لثه در ایجاد اکثر دمل‌ها نقش دارد. اگر دندان‌های خود را به‌خوبی مسواک نزنید و باکتری‌ها به فضای بین دندان‌ها و لثه‌های شما نفوذ کنند، دچار آبسه می‌شوید.
- صورت: دمل چرکی صورت با کیست و جوش متفاوت است، هرچند ممکن است شبیه آن‌ها به نظر برسد. کیست با مایع پر شده است، در حالی که جوش در اثر انسداد منافذ ایجاد می‌شود. کیست و جوش برخلاف دمل مسری نیستند.
- زیر بغل: زیر بغل هم محل دیگری است که احتمالا دمل در آنجا شکل می‌گیرد. در این ناحیه عرق تجمع مییابد یا پوست به پوست مالیده می‌شود. همچنین شیو کردن و سایش ناشی از لباس‌های تنگ می‌تواند باعث ایجاد دمل در زیر بغل شود.
- سایر نواحی: دمل ممکن است روی سینه، گردن، شانه، کمر و پاها هم ظاهر شود.
علت به وجود آمدن دمل چیست؟
دمل معمولا از باکتری استافیلوکوکوس اورئوس (عفونت استاف) ناشی می‌شود، اما سایر باکتری‌ها و قارچ‌ها هم می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. باکتری‌ها از طریق یک بریدگی یا فولیکول مو وارد پوست می‌شوند. سیستم ایمنی بدن با ارسال گلبول‌های سفید خون سعی می‌کند با آن‌ها مقابله کند. تجمع گلبول‌های سفید همراه با پوست آسیب‌دیده باعث تشکیل چرک می‌شود.
هر فردی می‌تواند دمل داشته باشد، اما عوامل خاصی ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهند. این عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
- تماس نزدیک با فرد مبتلا به عفونت استاف
- چاقی
- ابتلا به اختلالات پوستی مانند اگزما
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف، سرطان یا دیابت که مبارزه با عفونت را برای بدن دشوارتر می‌کند
عوارض دمل چیست؟
در بعضی از افراد به‌ویژه کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، دمل در همان ناحیه دوباره عود می‌کند یا هرگز به‌طور کامل از بین نمی‌رود. عود مکرر دمل می‌تواند نشانهی یک عفونت تهدیدکننده‌ی زندگی به نام استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی‌سیلین (MRSA) باشد. به‌ندرت، باکتری‌های مرتبط با دمل می‌توانند:
وارد جریان خون شده و باعث واکنش شدید بدن (سپسیس) شوند.
- به مغز بروند و مشکلات تهدیدکننده‌ی حیات مانند مننژیت ایجاد کنند.
- پوست و ناحیه‌ی زیر آن را عفونی کنند (سلولیتیس).
- به نخاع، استخوان‌ها، قلب و سایر ارگان‌ها گسترش یابند و به عفونت شدید یا مرگ منجر شوند.
عفونت MRSA می‌تواند دقیقا شبیه یک دمل عادی به نظر برسد: قرمز، متورم، پر از چرک و حساس به لمس. اما توسط نوع خاصی از باکتری استافیلوکوکوس که به بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم است، ایجاد می‌شود. اگر عفونت پوستی گسترش یابد یا پس از ۲ تا سه روز درمان با آنتی‌بیوتیک بهبود نیابد، پزشک ممکن است به MRSA مشکوک شود. درمان صحیح که به‌موقع انجام شود، برای بهبود MRSA و جلوگیری از عفونت عمیق‌تر و خطرناک‌تر مهم است.
درمان سریع دمل با راهکارهای خانگی و پزشکی
گاهی‌اوقات دمل خودبه‌خود یا به کمک روش‌های خانگی بهبود مییابد. اما در بعضی موارد ممکن است به درمان پزشکی نیاز داشته باشد. پزشکان از روش‌های مختلف برای درمان جوش و دمل استفاده می‌کنند.
۱. روش‌های خانگی درمان دمل
شما ممکن است بتوانید دمل‌ها را در خانه درمان کنید. اما هر کاری که انجام می‌دهید، از دست زدن به دمل یا تلاش برای ترکاندن آن خودداری کنید. چون این کار می‌تواند عفونت را به دیگر نقاط پوست منتقل کند.
راهکارهایی که توصیه می‌شود در خانه امتحان کنید عبارتند از:
- استفاده از کمپرس گرم: یک دستمال یا حوله‌ی تمیز را در آب گرم خیس کنید و آن را به‌آرامی به‌مدت ۱۰ دقیقه روی دمل قرار دهید. می‌توانید این کار را چند بار در طول روز تکرار کنید. زمانی که چرک را در مرکز برآمدگی مشاهده کردید، احتمالا دمل به‌زودی پاره و تخلیه می‌شود. این اتفاق معمولا در عرض ۱۰ روز رخ می‌دهد.
- استفاده از پد حرارتی: پد حرارتی هم می‌تواند به تخلیه‌ی دمل کمک کند. پد حرارتی را روی یک حوله مرطوب قرار دهید و آن را روی ناحیه‌ی آسیب‌دیده بگذارید. ممکن است یک هفته طول بکشد تا دمل شروع به باز شدن و تخلیه‌ی چرک کند. تا سه روز پس از باز شدن دمل همچنان استفاده از پد حرارتی یا کمپرس گرم را ادامه دهید.
- تمیز نگه داشتن پوست: همانند هر عفونت دیگری باید ناحیه‌ی مورد نظر را تمیز نگه دارید. ۲ بار در روز از صابون و آب گرم برای شستن دمل استفاده کرده و سپس پوست‌تان را به‌آرامی خشک کنید. حوله‌ها و دستمال‌هایی که با دمل تماس دارند را از سایر حوله‌ها جدا کنید و بلافاصله بشویید.
- پوشاندن سطح دمل: برای کمک به بهبودی سریع‌تر دمل بهتر است سطح آن را بپوشانید. برای این کار می‌توانید از بانداژ یا گاز استریل استفاده کنید.
- رعایت بهداشت: پس از لمس دمل یا ناحیه‌ی اطراف آن، دست‌های خود را به‌خوبی بشویید تا از پخش عفونت به سایر قسمت‌های بدن یا انتقال آن به دیگران جلوگیری کنید. همچنین هر روز دوش بگیرید و تا زمان بهبودی از استخر و باشگاه عمومی استفاده نکنید.
- شستن ملحفه‌ها: توصیه می‌شود ملحفه‌ها، لباس‌ها و حوله‌های خود را حداقل یک بار در هفته در دمای بالا بشویید تا باکتری‌ها را از بین ببرید. در حین داشتن دمل، حوله‌های خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- مصرف داروی مسکن: اگر دمل دردناک است، از استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید. این داروها علاوه بر درد می‌توانند تب را هم کاهش دهند.
۲. پماد برای درمان دمل چرکی
پمادهای آنتی‌بیوتیکی بدون نسخه مانند باسیتراسین، نیوسپورین و پلی‌اسپورین برای درمان دمل موثر نیستند. چون به اندازه‌ی کافی به عمق پوست نفوذ نمی‌کنند تا عفونت را از بین ببرند. در بعضی موارد ممکن است پزشک از شما بخواهد از پمادهای آنتی‌بیوتیکی تجویزی مانند کلیندامایسین یا موپیروسین استفاده کنید.
۳. درمان‌های پزشکی
اگر مایع داخل دمل به‌طور خودبه‌خود تخلیه نشود، پزشک از یک ابزار استریل برای تخلیه‌ی کامل آن استفاده می‌کند. همچنین ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها را برای کمک به بهبودی دمل تجویز کند. آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی برای عفونت‌های شدید یا دمل‌هایی که با تب و تورم غدد لنفاوی همراه هستند، استفاده می‌شوند. اولین انتخاب ممکن است دیکلوکساسیلین یا سفالوسپورین باشد.
باکتری‌های استاف نسبت به بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شده‌اند. مقاومت به این معنی است که آنتی‌بیوتیک‌ها دیگر روی این باکتری‌ها موثر نیستند. بنابراین پزشک ممکن است چند آنتی‌بیوتیک مختلف را امتحان کند تا بهترین گزینه را برای از بین بردن باکتری‌های ایجادکننده‌ی دمل بیابد.
سایر آنتی‌بیوتیک‌هایی که می‌توانند عفونت‌های استاف را از بین ببرند عبارتند از:
- آموکسی‌سیلین
- آزیترومایسین
- سفالکسین
- کلاریترومایسین
- کلیندامایسین
- لینزولید
- تتراسایکلین
- تری متوپریم-سولفامتوکسازول
زمان مراجعه به پزشک
اگر دمل پس از یک هفته درمان خانگی بهبود نیافت، به پزشک مراجعه کنید. همچنین در موارد زیر توصیه می‌شود به‌دنبال کمک پزشکی باشید:
- ایجاد دمل روی صورت یا ستون فقرات
- تب، تورم غدد لنفاوی یا وجود خطوط قرمز که از زخم منشعب می‌شوند
- دمل بسیار بزرگ یا دردناک
- ایجاد دمل‌های متعدد
- دملی که مکررا عود می‌کند
- مشکلات بینایی
کسانی که دیابت دارند یا سیستم ایمنی بدن‌شان به‌دلایل مختلف ضعیف شده است، باید برای درمان دمل نزد پزش بروند.
پیشگیری از ابتلا به دمل یا کورک پوستی
حتی با رعایت بهداشت خطر ابتلا به دمل وجود دارد. با این حال، با اقدامات زیر می‌توانید احتمال بروز آن را کاهش دهید:
- مرتب دست‌های خود را بشویید.
- از تماس نزدیک با کسی که عفونت استاف، دمل یا کاربونکل دارد، بپرهیزید.
- به‌طور منظم با صابون استحمام کنید.
- حوله‌ها، دستمال‌ها و ملحفه‌های خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
کلام پایانی
دمل‌ها دردناک و آزاردهنده هستند، اما به‌ندرت باعث مشکلات جدی می‌شوند. بسیاری از دمل‌ها با درمان‌های خانگی مانند کمپرس گرم و مسکن‌های بدون نسخه بهبود می‌یابند. اما اگر برای مدت طولانی ادامه پیدا کردند یا با علائم دیگری مثل درد شدید و تب همراه بودند، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک با اقدام مناسب نه‌تنها به درمان دمل کمک می‌کند، بلکه جلوی گسترش یا بدتر شدن آن را می‌گیرد.
منابع: my.clevelandclinic, webmd, webmd
سوالات متداول
کورک چیست؟
در پاسخ به این سوال که کورک پوستی یا دمل چیست باید بگوییم که این اصلاح به یک نوع عفونت اشاره دارد که بهشکل یک توده‌ی قرمز و دردناک روی پوست ظاهر می‌شود. این عفونت به‌دلیل تجمع باکتری‌های به‌خصوص باکتری استافیلوکوکوس اورئوس رخ می‌دهد.
آیا دمل‌ها مسری هستند؟
باکتری‌هایی که باعث دمل می‌شوند می‌توانند به‌راحتی از طریق تماس پوست به پوست و لمس اشیای آلوده منتقل شوند. این باکتری‌ها معمولا خطرناک نیستند، مگر اینکه از طریق زخم یا بریدگی به داخل پوست نفوذ کنند. برای جلوگیری از گسترش باکتری در حین ابتلا به دمل توصیه می‌شود از به اشتراک گذاشتن حوله‌ها، ملحفه‌ها، لباس‌ها یا وسایل ورزشی خودداری کنید. همچنین از لمس دمل بپرهیزید، سطح آن را بپوشانید و دست‌های خود را به‌طور مکرر بشویید.
چقدر طول می‌کشد تا دمل بهبود یابد؟
بیشتر دمل‌ها در عرض ۲ تا سه هفته بهبود می‌یابند و از بین می‌روند. آن‌ها معمولا مشکلات جدی یا طولانی‌مدت ایجاد نمی‌کنند.
راه تشخیص دمل چیست؟
پزشک ممکن است فقط با نگاه کردن به دمل بتواند آن را تشخیص دهد. اما گاهی‌اوقات نمونه‌ی کوچکی از چرک دمل را به آزمایشگاه می‌فرستد تا ببیند کدام باکتری آن را ایجاد کرده است. این کار به پزشک در انتخاب بهترین آنتی‌بیوتیک کمک می‌کند.
