درماتیت آتوپیک چیست؟ علت، علائم و درمان قطعی آن (راهنمای جامع)

خارش بی‌پایان، پوستی خشک و ملتهب و شب‌های بی‌خوابی؛ این‌ها تنها بخشی از چالش‌هایی است که افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک با آن روبرو می‌شوند. این بیماری پوستی مزمن که به اگزما نیز معروف است، میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. خارش شدید، پوسته‌پوسته شدن و قرمزی پوست، زندگی روزمره را برای مبتلایان به یک چالش بزرگ تبدیل کرده است؛ اما درماتیت آتوپیک تنها یک مشکل پوستی نیست؛ بلکه یک بیماری پیچیده است که ریشه در ژنتیک، سیستم ایمنی و عوامل محیطی دارد. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف درماتیت آتوپیک، از علل و علائم گرفته تا روش‌های تشخیص و درمان خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا به دنیای پیچیده این بیماری پوستی قدم بگذاریم و راهکارهایی برای کنترل آن پیدا کنیم.

درماتیت آتوپیک چیست؟

درماتیت آتوپیک (AD) یک نوع شایع از اگزما است که میلیون‌ها نفر (از کودکان گرفته تا بزرگسالان)، با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این بیماری مزمن است و ممکن است در طول زندگی فرد به‌طور دوره‌ای ظاهر شود و دوباره فروکش کند. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به‌درستی عمل نمی‌کند و باعث التهاب پوست می‌شود. این التهاب باعث خشکی، خارش و جوش‌هایی می‌شود که در پوست‌های روشن قرمز و در پوست‌های تیره به رنگ‌های بنفش، قهوه‌ای یا خاکستری دیده می‌شود.

برخی از افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک یک مشکل ژنتیکی دارند که باعث کمبود پروتئینی به نام فیلاگرین می‌شود. این پروتئین به حفظ رطوبت و سلامت پوست کمک می‌کند. نبود فیلاگرین کافی، باعث می‌شود پوست خشک شود و در برابر عفونت‌ها و آلودگی‌ها آسیب‌پذیرتر باشد.

بیماری پوستی درماتیت آتوپیک معمولا از نوزادی شروع می‌شود و ممکن است در طول زندگی فرد نیز ادامه داشته باشد. احتمال دارد علائم آن گاهی بهتر و گاهی بدتر شود. برخی کودکان با بزرگ شدن از این بیماری رهایی پیدا می‌کنند اما در برخی دیگر علائم تا بزرگسالی هم ادامه دارد. افرادی که سابقه آسم یا آلرژی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این نوع اگزما هستند.

علت درماتیت آتوپیک چیست؟

علت دقیق درماتیت آتوپیک هنوز به‌طور کامل مشخص نیست اما تحقیقات نشان می‌دهند که تغییرات در لایه‌ی محافظ پوست می‌توانند منجر به از دست دادن رطوبت شوند. این از دست دادن رطوبت باعث خشکی و التهاب پوست می‌شود. التهاب به نوبه‌ی خود احساس خارش ایجاد کرده که فرد را به خاراندن پوست وادار می‌کند. این چرخه می‌تواند آسیب بیشتری به پوست وارد کرده و خطر عفونت‌های باکتریایی را افزایش دهد. در کل محققان به چند عامل کلیدی اشاره کرده‌اند که ممکن است در تغییرات لایه محافظ پوستی و کنترل رطوبت نقش داشته باشند:

• تغییرات ژنتیکی: وجود سابقه خانوادگی درماتیت آتوپیک می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. طبق تحقیقات رخ دادن تغییرات در ژن‌هایی که مسئول تولید پروتئین‌های مهم برای حفظ سلامت پوست هستند، می‌تواند به آسیب سد دفاعی پوستی منجر شود.
• مشکلات سیستم ایمنی: گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن دچار اختلال شده و به‌طور غیرطبیعی فعال می‌شود که می‌تواند باعث التهاب و در نتیجه درماتیت آتوپیک شود.
• عوامل محیطی: عوامل محیطی ماند دود تنباکو، آلودگی‌های خاص هوا، عطرها و ترکیبات موجود در محصولات مراقبت از پوست و صابون‌ها می‌توانند تاثیر قابل توجهی بر درماتیت آتوپیک داشته باشند و سیستم ایمنی را تحت الشعاع قرار دهند؛ این موضوع منجر به ایجاد تغییرات در سد محافظ پوست می‌شود. همچنین، خشکی بیش‌ازحد پوست نیز می‌تواند در ایجاد مشکلات پوستی نقش داشته باشد.
• غذاهای آلرژی زا: برخی غذاها می‌توانند علائم درماتیت آتوپیک را تشدید کنند. رایج‌ترین این غذاها شامل بادام زمینی، آجیل‌ها، تخم‌مرغ، سویا، شیر گاو، گندم و غذاهای دریایی است. افرادی که به این غذاها حساسیت دارند، باید از مصرف آن‌ها خودداری کنند تا از بروز علائم جلوگیری شود. دانستن لیست خوراکی مفید و مضر برای پسوریازیس و اگزما کمک زیادی به تسریع روند بهبود شما می‌کند.

علائم درماتیت آتوپیک

علائم درماتیت آتوپیک (AD) در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد و شدت آن‌ها از خفیف تا شدید تغییر کند. خارش، اصلی‌ترین علامت است و بیشتر افراد مبتلا، هر روز این خارش آزاردهنده را تجربه می‌کنند. این خارش می‌تواند منجر به درد پوست و اختلال در خواب شود. به‌طورکلی رایج‌ترین علائم بیماری درماتیت آتوپیک شامل موارد زیر است:

• خشکی پوست
• خارش شدید
• التهاب و تورم
• بثورات پوستی (تغییر در بافت یا رنگ پوست) به رنگ قرمز، قهوه‌ای، بنفش یا خاکستری
• برآمدگی‌های کوچک (ممکن است پر از مایع باشند یا پوسته‌پوسته شوند)
• ترک‌خوردگی پوست

این علائم می‌توانند در دوره‌هایی بدتر شده و سپس بهبود پیدا کنند اما بیشتر اوقات باعث ناراحتی زیادی برای فرد مبتلا می‌شوند. در نوزادان (به‌ویژه تا سن ۲ سالگی)، شایع‌ترین علامت درماتیت آتوپیک بثورات قرمز است که ممکن است به دلیل خراشیدن، چرک کند. این بثورات بیشتر اوقات در نواحی صورت، پوست سر و اطراف مفاصل ظاهر می‌شوند. والدین معمولا نگران هستند که نوزاد در ناحیه پوشک درماتیت آتوپیک داشته باشد اما این بیماری به ندرت در این ناحیه بروز می‌کند.

در کودکان از سن ۲ سالگی تا بلوغ، بثورات معمولا به شکل قرمز هستند که ممکن است با خراشیدن چرک یا خونریزی کنند. این بثورات اغلب در آرنج‌ها و زانوها (بخصوص در نواحی خمیده)، گردن و مچ پاها دیده می‌شوند.

درماتیت آتوپیک در بزرگسالان و نوجوانان، به‌صورت بثورات به رنگ قرمز تا قهوه‌ای تیره ظاهر می‌شوند و احتمال دارد با خراشیدن خونریزی کنند و پوسته‌پوسته شوند. این بثورات اغلب در دست‌ها، گردن، آرنج‌ها و زانوها (معمولا در نواحی خمیده)، پوست اطراف چشم‌ها و مچ پاها و پاها مشاهده می‌شوند. برای داشتن اطلاعات بیشتر در این زمینه پیشنهاد می کنیم مقاله «علت شوره ابرو و راهکارهای موثر» ما را مطالعه کنید.

درمان قطعی درماتیت آتوپیک

درماتیت آتوپیک یک بیماری پوستی مزمن است که نیاز به درمان و مدیریت مداوم دارد. در ادامه، روش‌های درمان این نوع بیماری درماتیت به‌طورکامل توضیح داده شده است:

1. کرم‌های استروئیدی موضعی: این کرم‌ها و پمادها به کنترل خارش و کاهش التهاب پوست کمک می‌کنند. اغلب برای استفاده از این محصولات، باید طبق دستور پزشک عمل کرد زیرا استفاده مکرر یا بیش‌ازحد می‌تواند عوارض جانبی مانند نازک شدن پوست یا تغییر رنگدانه‌ها را به همراه داشته باشد.
2. استروئیدهای خوراکی: پزشک ممکن است در موارد شدید درماتیت آتوپیک، استروئیدهای خوراکی را تجویز کند تا التهاب را کاهش دهد. این داروها به علت عوارض جانبی احتمالی، نظیر افزایش قند خون و تاثیر بر رشد کودکان، باید تنها به مدت کوتاه مصرف شوند.
3. داروی تزریقی: یک داروی جدید و تزریقی (Dupixent)، برای درمان درماتیت آتوپیک شدید طراحی شده است و به‌ویژه برای بیمارانی که به سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند موثر است. این دارو به کنترل التهاب و کاهش علائم کمک می‌کند و به‌طور مستقیم به سیگنال‌های ایمنی بدن واکنش نشان می‌دهد.
4. آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضد ویروس یا ضد قارچ: اگر درماتیت آتوپیک عفونی شود، شاید پزشک آنتی‌بیوتیک، داروی ضد ویروس یا ضد قارچ تجویز کند. این داروها برای از بین بردن عفونت و تسکین علائم ناشی از آن ضروری هستند و به درمان سریع‌تر پوست کمک می‌کنند.
5. پانسمان مرطوب: این روش شامل استفاده از کرم‌های استروئیدی و پوشاندن پوست با باندهای مرطوب است. این تکنیک اکثرا در مواقعی که بیماری به شدت عود می‌کند، انجام می‌شود؛ در این شرایط ممکن است بیمار نیاز به مراقبت در محیط بیمارستانی داشته باشد تا سریع‌تر بهبود پیدا کند.
6. نور درمانی: در این درمان، از مقادیر کنترل‌شده اشعه ماوراء بنفش برای کاهش التهاب و بهبود علائم استفاده می‌شود. نور درمانی اغلب برای بیمارانی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، موثر است؛ بااین‌حال، این روش به دلیل افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست در طولانی‌ مدت توصیه نمی‌شود.

مدیریت و کنترل علائم بیماری

درماتیت آتوپیک قابل درمان نیست اما بسیاری از کودکان ممکن است با گذشت زمان بهبود پیدا کنند. با استفاده منظم از کرم‌های مرطوب‌کننده (حداقل دو بار در روز)، آشنایی با بهترین روغن برای درمان اگزما و شناسایی عوامل محرک، افراد می‌توانند علائم خود را کنترل و عود کردن مجدد جلوگیری کنند. برای مدیریت علائم درماتیت آتوپیک و تسکین پوست ملتهب و خارش‌دار، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• مرطوب‌سازی پوست: حداقل دو بار در روز پوست خود را مرطوب کنید. از کرم‌ها، روغن‌ها، اسپری‌ها، پمادها یا ترکیبی از این محصولات استفاده کنید. مهم است که محصولاتی انتخاب کنید که فاقد عطر یا رنگ باشند تا تحریک کمتری به پوست وارد کنند. پیدا کردن محصول مناسب و گنجاندن آن در برنامه روزانه مراقبت از پوست بسیار تاثیر گذار است.
• استفاده از کرم‌های ضد خارش: کرم‌های ضد خارش که بدون نسخه در دسترس هستند می‌توانند خارش ناشی از درماتیت آتوپیک را به‌طور موقت تسکین دهند. استفاده از این کرم‌ها می‌تواند به کاهش ناراحتی کمک کند.
• خودداری از خاراندن: اگر پوست شما خارش دارد، سعی کنید به جای خاراندن آن، به آرامی روی آن فشار دهید. همچنین اگر فرزند شما به درماتیت آتوپیک مبتلا است، ناخن‌های او را کوتاه کنید و برای جلوگیری از خاراندن در حین خواب، می‌توانید از دستکش استفاده کنید.
• داروهای آلرژی یا ضد خارش: آنتی‌هیستامین‌ها مانند فکسوفنادین یا سیتریزین می‌توانند به کاهش خارش کمک کنند. با پزشک خود در مورد بهترین گزینه‌ها مشورت کنید زیرا این داروها ممکن است هم به‌صورت بدون نسخه و هم با نسخه در دسترس باشند.
• حمام جو دوسر: اگر می‌خواهید سراغ درمان خانگی اگزما بروید حمام جو دوسر را امتحان کنید. با اضافه کردن جو دوسر کلوئیدی به آب حمام، می‌توانید به تسکین پوست ملتهب و قفل کردن رطوبت در پوست کمک کنید. پس از حمام، پوست خود را به آرامی خشک کنید و مرطوب‌کننده را درحالی‌که پوست هنوز مرطوب است، استفاده کنید.
• پوشیدن لباس راحت: از لباس‌های تنگ یا خارش‌دار که ممکن است خارش را بدتر کنند، خودداری کنید. انتخاب لباس‌های نرم و راحت می‌تواند به تسکین پوست کمک کند.
• استفاده از دستگاه بخور: اگر هوای خانه یا محل کار شما خشک است، می‌تواند علائم درماتیت آتوپیک را تشدید کند. استفاده از دستگاه بخور می‌تواند رطوبت را به هوا اضافه کند و به بهبود وضعیت پوست کمک کند.
• انتخاب صابون‌های مناسب: از صابون‌های بدون رنگ و عطر استفاده کنید. صابون‌های ملایم و بدون عطر بهترین گزینه برای افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک هستند و می‌توانند به کاهش تحریک پوست کمک کنند.
• کاهش استرس: استرس و اضطراب می‌توانند علائم درماتیت آتوپیک را تشدید کنند؛ بنابراین پیدا کردن روش‌هایی برای کاهش استرس، مانند تکنیک‌های ذهن آگاهی، مراقبه یا آرامش‌بخشی، می‌تواند در مدیریت علائم موثر باشد.

پیشگیری از درماتیت آتوپیک

برای جلوگیری از عود کردن درماتیت آتوپیک، ایجاد یک روتین مناسب مراقبت از پوست می‌تواند بسیار کمک کننده باشد؛ اما چطور از اگزمای پوستی جلوگیری کنیم؟ اولا، پوست خود را حداقل دو بار در روز مرطوب کنید. استفاده از کرم‌ها، پمادها و لوسیون‌ها به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کند. توجه داشته باشید که انتخاب محصولات مناسب که عطر نداشته باشند و برای پوست شما مؤثر باشند، بسیار مهم است.

ثانیا، استفاده از وازلین روی پوست نوزاد ممکن است به جلوگیری از ابتلا به درماتیت آتوپیک کمک کند. همچنین، خوب است که روزانه حمام یا دوش بگیرید و از آب گرم به جای آب داغ استفاده کنید. مدت زمان حمام را به حدود ۱۰ دقیقه محدود کرده و از پاک‌کننده‌های ملایم و بدون صابون برای شست‌وشو کمک بگیرید. فراموش نکنید که انتخاب پاک‌کننده‌هایی که فاقد رنگ، الکل و عطر هستند، اهمیت زیادی دارد. البته برای کودکان خردسال، معمولا فقط آب گرم برای تمیزی کافی است و نیازی به صابون نیست.

پس از حمام، پوست را با یک حوله نرم به آرامی خشک کنید و مرطوب‌کننده را درحالی‌که پوست هنوز مرطوب است (در عرض سه دقیقه)روی پوست بزنید. شناختن و اجتناب از محرک‌های درماتیت آتوپیک (برای هر فرد ممکن است متفاوت باشند)، بسیار مهم است. به‌طورکلی، از هر چیزی که باعث خارش می‌شود دوری کنید زیرا خراشیدن اغلب باعث شعله‌ور شدن اگزما می‌شود. پس از شناسایی عواملی که باعث اگزما شما می‌شود، با پزشک خود درباره نحوه مدیریت علائم و جلوگیری از عود کردن بیماری صحبت کنید تا روند درمان را بهتر پیش ببرید.

عوامل تحریک کننده بیماری درماتیت آتوپیک

پارچه‌های پشمی خشن، پوست خشک، عفونت‌های پوستی، گرما و عرق، استرس، محصولات تمیزکننده، گردوغبار و شوره حیوانات خانگی، کپک، گرده، دود تنباکو، هوای سرد و خشک، عطرها و سایر مواد شیمیایی تحریک‌کننده بیماری هستند. از طرفی احتمال دارد خوردن غذاهای خاصی مانند تخم‌مرغ و شیر گاو باعث عود کردن بیماری در نوزادان و کودکان شوند. در این موارد، مشورت با پزشک برای شناسایی آلرژی‌های غذایی احتمالی بسیار مهم است.

تفاوت پسوریازیس و درماتیت آتوپیک

پسوریازیس و درماتیت آتوپیک هر دو بیماری‌های پوستی مزمن هستند که باعث التهاب و خارش پوست می‌شوند اما تفاوت بیماری درماتیت آتوپیک و پسوریازیس چیست؟ پسوریازیس یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های پوست حمله می‌کند و این باعث ایجاد پلاک‌های قرمز و پوسته‌پوسته می‌شود. این پلاک‌ها معمولا در نواحی مانند آرنج‌ها، زانوها و پوست سر ظاهر می‌شوند.

در مقابل، درماتیت آتوپیک یا اگزما بیشتر به دلیل مشکلات در سد دفاعی پوست و حساسیت به عوامل محیطی بروز پیدا می‌کند. این بیماری اغلب با ایجاد پوسته‌های خشک و خارش‌ همراه است و در نواحی خمیده بدن مانند پشت زانوها و آرنج‌ها دیده می‌شود. درماتیت آتوپیک بیشتر در کودکان شایع است اما ممکن است در بزرگسالی نیز ادامه یابد.

هر دو بیماری می‌توانند زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار دهند اما درمان و علل آن‌ها متفاوت است؛ بنابراین، تشخیص دقیق توسط پزشک برای انتخاب بهترین درمان اهمیت زیادی دارد. به‌طور خلاصه، پسوریازیس با پلاک‌های قرمز و پوسته‌پوسته شناخته می‌شود و یک بیماری خود ایمنی است؛ در حالی که درماتیت آتوپیک با پوست خشک و خارش‌دار مشخص شده و به‌عنوان یک بیماری التهابی شناخته می‌شود.

سخن آخر

در این مقاله به‌طور‌کامل درباره‌ی بیماری درماتیت آتوپیک حرف زدیم و اطلاعات زیادی را با شما درمیان گذاشتیم؛ درماتیت آتوپیک ممکن است بخشی از زندگی‌تان باشد اما این به معنای پایان دنیا نیست! با وجود چالش‌هایی که درماتیت آتوپیک برای بیماران مبتلا رقم می‌زند، خبر خوب این است که امید و راه‌حل‌های موثری برای بهتر شدن زندگی افراد مبتلا وجود دارد. از درمان‌های موضعی تا تغییرات ساده در سبک زندگی، هر یک از ما می‌توانیم قدمی در این مسیر برداریم و راهی برای کنترل و مدیریت این بیماری پیدا کنیم.

منبع: nationaleczema ، clevelandclinic ، mayoclinic